LiveJournal
МЕНСК
гісторыя па фотаздымках
14:06 Плошча Свабоды ўчора і сёньня | |
Аляксандар Лычаўко, TUT.BY На гэты раз будзем вывучаць змены, якія адбыліся на плошчы Свабоды і прылеглых вуліцах. Гістарычныя здымкі і подпісы да іх мы ўзялі з кніг Віталя Кірычэнка "Мінск. Гісторыя пасьляваеннага аднаўленьня. 1944-1952" (2004), "Мінск. Гістарычны партрэт горада. 1953-1959" (2006) і "Мінск. Дзесяцігадовы шлях сталіцы. 1960 -1969" (2007), сучасныя здымкі аўтара. Плошча Свабоды
У гэтай мясцовасьці раней знаходзілася старая забудова. 1952 год.  Дадатак TUT.BY. Калісьці ад Нямігі да плошчы Свабоды падымаліся вулачкі Казьмадзем'янаўская і Школьная. Цяпер ад іх нічога не засталося, а праз месца, адкуль зроблены здымак 60-гадовай даўніны, перакінулі вялікі мост. Там, дзе на старым фота аднапавярховая будачка ў левай частцы здымка, зараз праходзіць доўгая пешаходная лесьвіца.  Архітэктурны комплекс былога Вялікага гасьцінага двара (XVIII - пач. XX ст.). Тут размешчаны шэраг розных устаноў. Выгляд прыблізна з таго месца, дзе пачынаецца сучасная лесьвіца, вядучая да Нямігі. 1-я палова 1960-х гг.   Позірк на комплекс былога Вялікага гасьцінага двара з боку вул. Бакуніна. Аб'ёмы, назіраныя на здымку ў цэнтры і злева, з'явіліся ў пасьляваенны час. Яны ўшчыльную прымыкаюць да старой часткі архітэктурнай кампазіцыі (справа). У адной плоскасьці з яе бакавым прасьценкам калісьці ўзвышалася зробленая з цэглы пячная труба (разабраная пасьля вайны). 1-я палова 1960-х гг.  Дадатак TUT.BY. У ходзе апошняй рэканструкцыі задні фасад будынка быў карэнным чынам зменены. Пасьляваенны трохпавярховы корпус быў перароблены ў двухпавярховы "палац" з калонамі. А затым, менш за 10 гадоў таму, трохпавярховую частку з правай частцы здымка ператварылі ў чатырохпавярховую - стала адпавядаць таму, як было сто гадоў таму. Па крайняй меры, з вонкавых фасадаў. Шклянога купала, які бачны здалёк або пры поглядзе зверху, аніколі тут не было.  Комплекс былога Малога гасьцінага двара (XVIII - пач. XX ст.). Некалькі гадоў таму праведзена яго рэканструкцыя. Большасьць памяшканьняў па-ранейшаму выкарыстоўваюцца пад кватэры менчукоў. Праз рэканструкцыю будынкі прайшлі ў 2-й пал. 50-х. Тады разам з архітэктурнымі зменамі (вонкавы від, унутраная планіроўка) з'явілася цэнтральнае ацяпленьне (замест ранейшага - пячнога). На вялікі жаль, комплекса, аб якім ідзе гаворка, сёньня тут ужо няма. У 1990-я гг. гэты цікавы, значны помнік у некалькі этапаў быў знесены (узімку 1999-га разабралі апошні фрагмент сьцяны - з складу найбольш раньняй часткі комплексу). 1-я палова 1960-х гг.   Выгляд з боку сквера, размешчанага на плошчы. Злева - фрагмент комплексу былога Малога гасьцінага двара (XVII - пач. XIX стст.), Пашкоджаны ў перыяд Вялікай Айчыннай (у далейшым будзе рэканструяваны). За ім - былы кляштар бернардынак (заснаваны ў 1633 [па іншых дадзеных - ў 1642-м]). Насупраць, праз вуліцу Бакуніна, - былы касьцёл Сьвятога Ёсіфа кляштара бернардзінцаў (заснаваны ў 1628 г. [па іншай інфармацыі - ў 1642-м]). Не пазней за 1955 год.   Раён перасячэньня з вул. Дзям'яна Беднага (былая Казьмадзем'янаўская). Трамвайная лінія вядзе ўніз, да Сьвіслачы... У сярэдзіне 1950-х гг. тут хадзілі трамваі 4-га і 5-га маршрутаў, а таксама двух маршрутаў так званага кальца "А" (з восені 55-га). Не пазней за 1955 год.   Драўляны павільён-крама "Садавіна" (№ 15 Мінсадгарторга). Стаіць прыкладна там, дзе калісьці знаходзіўся ўнікальны архітэктурны помнік XVII ст. - Царква Сьвятога Духа (пасьля перабудовы - Петрапаўлаўскі сабор; знішчаны ў даваенны час). Побач - комплекс былых базыльянскіх манастыроў: жаночага (на заднім плане) і мужчынскага (справа). Менавіта тут, на старажытнай зямлі Верхняга горада, кожны сантыметр якой мае права лічыцца неацэнным, у 1950-я мелі намер збудаваць самы вялікі ў сталіцы шырокаэкранны стэрэафанічны кінатэатр. 1954 год.  Дадатак TUT.BY. У 2009 годзе царкву Сьвятога Духа пачалі аднаўляць, адкрыцьцё прыстасаванага пад канцэртную залу помніка адбылося ў верасні 2011-га. Паколькі падчас работ быў знойдзены падмурак арыгінальнага будынка, то на памятнай таблічцы новабуда можна прачытаць дзіўныя даты яго пабудовы.
Старажытнае "сэрца" горада. Жыцьцё тут пачынае вяртацца ў нармальнае рэчышча.
Дадатак TUT.BY. Касьцёл Сьвятога Томаша Аквінскага - выдатны помнік архітэктуры, разбураны неўзабаве пасьля вайны.
Экскаватар на расчыстцы ад руін ўсходняй частцы [пл. Свабоды. - TUT.BY]. На заднім плане злева - танк "Т-34". Знаходзіцца ў тым раёне, дзе яшчэ нядаўна ўзвышаліся пабудовы дамініканскага манастыра. Адна з такіх баявых машын у лістападзе 1952-га будзе ўстаноўлена каля Дома афіцэраў у якасьці помніка савецкім танкістам. Не пазней за 1951 год.
Фрагмент агароджы старога сквера. Побач - кут адміністрацыйнага будынка (былога мужчынскага базыльянскага манастыра). Не пазней за 1951 год.
Будынак Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі ім. А. Луначарскага (арх. Р. Гегарт; 1958). Справа ў кадры - перасякае плошчу трамвай. Ён рухаецца ў напрамку вул. Бакуніна... У той час праз плошчу пралягалі 2 трамвайных маршруты: № 4 - "Возера - вул. Кастрычніцкая" і № 5 - "Радыятарны - Зялёны Луг". Сярэдзіна 1960-х гг.
На лесьвічным спуску (да скрыжаваньня вул. Інтэрнацыянальнай і Леніна)... Пры разглядзе гэтага фота звяртае на сябе ўвагу старое брукаванае пакрыцьцё адхону (унізе пад драўляным кіёскам). Пачатак 1960-х гг.
Архітэктурныя помнікі Верхняга горада - старонкі каменнага летапісу XVII-XVIII стст. Па суседстве з імі - драўляныя кіёскі "Гордаведка" і "Кнігі" - збудаваньні пасьляваенных гадоў. 1949 год.
Пашкоджаны ў гады вайны архітэктурны комплекс ордэна езуітаў: школа (фрагмент будынка злева, 1699), Марыінскі кафедральны касьцёл (1732), вежа-званіца (1739), будынак калегіюма (1747). На месцы двух апошніх збудаваньняў зараз знаходзіцца дом, у якім размешчаны пасольствыа Францыі і Баўгарыі. Не пазней за 1950 год.
Марыінскі кафедральны касьцёл (у цэнтры). Першы этап работ па перабудове галоўнага фасада і перапланіроўцы памяшканьняў. У далейшым у будынку размесьцяцца Рэспубліканскае і абласное аддзяленьні спартыўнага таварыства "Спартак". 1950 год.
Перабудова касьцёла набліжаецца да завяршэньня (злева). Не пазней за 1951 год.
Від на заходні бок плошчы. У цэнтральнай частцы фота - два дамы, раней ўваходзілі ў архітэктурны комплекс ордэна езуітаў: былая школа (у два паверхі, 1699) і былы Марыінскі кафедральны касьцёл (пазней зноў адроджаны і цяпер дзеючы; 1732). Будынак былой школы з пасьляваеннага часу займаюць ўстановы музычнага профілю. У 1968 г. яго рэканструююць, надбудаваны трэці паверх. У перабудаваным Марыінскім касьцёле на момант дадзенага фотаздымка функцыянуюць рэспубліканскі і абласны саветы ДСТ "Спартак" (рэканструкцыя - арх. Н. Драздоў; 1951). Чатырохпавярховы аб'ект, які знаходзіцца на фота справа, - адміністратыўны і жылы будынак Менскага аддзяленьня Промэнэргапраекта. Дом з'явіўся на месцы пашкоджаных у перыяд вайны, але не разбураных ушчэнт вежы-званіцы і будынка калегіюма, таксама якія ўваходзілі раней у комплекс езуітаў. У нашы дні тут размешчаны пасольствы Францыі і Баўгарыі. Злева ад двухпавярховага дома - больш высокі 38-кватэрны жылы дом Галоўнага ўпраўленьня рамонтных прадпрыемстваў Міністэрства сельскай гаспадаркі БССР (кут пл. Свабоды і вул. Інтэрнацыянальнай). Сярэдзіна 1960-х гг.
Пачатак вул. Рэвалюцыйнай. Прама - будынак былога паўднёвага флігеля былой гарадской сядзібы XVIII ст. У XIX-XX ст. знаходзілася ў падпарадкаваньні мужчынскага духоўнага вучылішча. Пасьля Кастрычніцкай рэвалюцыі тут размяшчаўся Народны камісарыят адукацыі СССР, у 1922-1925 гг. - Інстытут беларускай культуры. Цяпер будынак таксама займаюць розныя арганізацыі, у цокалі з боку Рэвалюцыйнай (амаль цэнтр здымка) знаходзіцца бар. Кутнюю частку калісьці ўпрыгожваў балкон з ажурнай агароджай. Цяпер тут - ніша (унізе) з бронзавай фігурай класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага (1993). 1-я палова 1960-х гг.
Дадатак TUT.BY. На жаль, гэты помнік архітэктуры закрыты ад позіркаў: будаўнікі не змаглі адрамантаваць суседні будынак так, каб не пашкодзіць гэты дом. Цяпер даводзіцца спешна аднаўляць і яго. Вось так ён выглядаў вясной: ужо са слядамі разбурэньняў, але яшчэ не захутаны клапатліва рагожай.
Выгляд з боку вул. Д. Беднага на помнік архітэктуры класіцызму - былую гарадскую сядзібу канца XVIII ст. (Дом № 15; цэнтральная частка здымка). Яго памяшканьні займае абласны ваенны камісарыят. Дзве прысадзістыя пабудовы, якія з'яўляюцца своеасаблівай параднай брамай з боку плошчы, у нашы дні ўжо адсутнічаюць. Трохпавярховы будынак злева (2-я пал. XVIII ст.; рэканструкцыя - кан. XIX ст.) - былы паўднёвы флігель згаданай сядзібы (сучасны адрас - кут. вул. Рэвалюцыйнай, 2 і пл. Свабоды, 13). 1-я палова 1960-х гг.
Дадатак TUT.BY. Гарадскую сядзібу рэканструявалі, і замест ваенкамата там прапісалі музэй. Замест брамы-хатак з'явілася проста брама. Інакш, трэба меркаваць, прыгожы выгляд бы загароджвала. Вуліца Герцэна
Вул. Герцэна, 1. Ацалелая частка былых гандлёвых радоў (арх. М. Чахоўскі; 1810-1817). Іншая (найбольш раньняя) частка, нязначна пацярпелая падчас Вялікай Айчыннай, у далейшым, у перыяд пасьляваенных "зачыстак", была знішчана. У 1-й палове XIX ст. гэтая дугападобная аднапавярховая пабудова насіла назву "Бернардынскай Крамы", у 2-й палове XIX - пач. XX ст. распаўсюджаным было іншае найменьне - "Віленчукі". Пасьля вайны на працягу даволі доўгага часу тут пражывалі меінчукі. Пачатак 1960-х гг.
Дадатак TUT.BY. Гандлёвыя рады былі адноўлены (праўда, унутраная планіроўка зведала істотныя змены), і цяпер тут знаходзіцца рэстаран.
Будынкі № 2 (кан. XIX - пач. XX ст.), № 2А (1-я пал. XIX ст.). Злева - фрагмент былых гандлёвых радоў. У доме № 2 (былы дом Шадхана) у дарэвалюцыйную пару знаходзілася 3-я гарадская чатырохкласная жаночая вучэльня (заснавана ў 1909 г.; ў 1911-м пры ім заснавана жаночае прафесійнае аддзяленьне). Пасьля Вялікай Айчыннай тут размяшчалася сярэдняя пазменная школа рабочай моладзі № 1. Пачатак 1960-х гг.
Дамы № 6 (XIX ст.), № 4 (у цэнтры; арх. Ф. Крамер; кон. XVIII ст.), № 2. У 4-м будынку (былы дом Вігдарчыкаў) у 1905-1907 гг. знаходзілася канспіратыўная кватэра чальцоў Менскай арганізацыі РСДРП. Пачатак 1960-х гг.
Музычны завулак
На спуску да вул. Гандлёвай. Дом № 3 (XIX ст.). 1-я палова 1960-х гг.
Дом масонаў (1-я трэць XIX ст.). Сёньня - музэйны будынак (№ 5), а ў 1960-я тут знаходзіліся кватэры менчукоў. Помнік архітэктуры класіцызму. 1-я палова 1960-х гг.
| |
|
| |
Падзяліцца:
| Усяго каментароў: 0 | |