МЕНСК
гісторыя па фотаздымках

У сярэдзіне лютага надвор'е стала змяняцца. Але чым ярчэй сьвяціла сонца, тым больш трывожыліся гараджане. Адліга прадвяшчала бяду. Сьнег раставаў - ручайкі дружна накіраваліся да Сьвіслачы. Рака пачала набіраць сілу. Рамізьнікі, якія праязджалі праз масты, кідалі трывожныя погляды на чорна-белыя меркі ўзроўню вады. Яна прыбывала павольна, але падбіралася да фатальнай адзнакі. У газэтах з'явіліся нататкі з загалоўкамі накшталт «У чаканьні паводкі».

Гарадскія службы былі прыведзены ў поўную гатоўнасьць. Пажарныя з бусакамі ў руках дзяжурылі ля мастоў. У іх абавязкі ўваходзіў нагляд за ўзроўнем ракі, разбор затораў падчас крыгаходу. Але прымяніць на справе бусакі ім не прыйшлося. Рака імкліва вызвалялася ад лёду без староньняй дапамогі.

Вельмі хутка ад снегу не засталося і сляда: яго можна было бачыць толькі на агародах і ў парках. Колы вазоў і брычак ўжо на ўсю моц стукалі па аголенай маставой.

УсяМЕНСКІ патоп

Вада ўшчыльную наблізілася да крытычнай адзнакі 23 лютага 1906 г. Было зразумела: ня сёння - заўтра ўся моц разліву абрынецца на горад.

Самы адказны ўчастак знаходзіўся на Аляксандраўскім мосце. Свой першы ўдар водная стыхія заўсёды наносіла менавіта тут. Прычынай былі Плябанскія млыны, размешчаныя наводдаль. Зробленая імі запруда стварала мноства турботаў. Гарадскія ўлады неаднаразова выступалі з прапановамі знесьці плаціну і размешчаныя па яе краях млыны, якія належаць Сьвята-Траецкаму касцёлу і праваслаўнаму Архірэйскаму дому. Але яны знаходзіліся ў прыватнай уласнасьці, і закон быў на баку іх уладальнікаў. Таму кожную вясну, калі ўзровень Сьвіслачы пачынаў імкліва падымацца, плаціна затрымлівала ваду якая прыбывала, што толькі ўзмацняла паводку.

Горад трывожна спаў, калі званы абвясьцілі аб надышэдшам разьліве. Першы ўдар паводкі прынялі прыбярэжныя раёны, населеныя пераважна працоўнымі і беднатой. Амаль усе жыхары тут былі гатовыя да паводкі і загадзя спакавалі небагаты скарб, з якім і пакідалі дамы. Хатняе быдла загадзя было пераведзена да знаёмых, якія пражывалі ў недаступных Сьвіслачы частках Менску. Гарадская пажарная каманда, вольнае пажарнае таварыства, паліцыя і ваенныя ўсяляк дапамагалі прыбярэжным жыхарам схавацца ад надыходзячай вады. Усю ноч яна прыбывала, заліваючы ўсё новыя і новыя часткі.

Газета "Весьнік Менскага губернскага камісарыята» паведаміла, што падчас паводкі 1917 года па ўласнай неасцярожнасьці патанулі два салдаты, катаўшыеся ў лодцы па Губернатарскім садзе.

Змываемся!

Раніцай 24 лютага горад быў практычна паралізаваны. Сьвіслач падзяліла яго на дзве паловы. Вада стаяла ля скрыжаваньня Паліцэйскай і Захар'еўскай вуліц (цяпер вуліца Янкі Купалы і праспект Незалежнасьці) і распасьціралася да Шпітальнай (цяпер вуліцы Фрунзе і Камуністычная). Мост па Захар'еўскай на паўтара метра апусціўся ў бурлівы паток. Тая ж доля спасьцігла і ўсе астатнія гарадскія пераправы. Татарскі канец (цяпер раён Палаца спорту), Ніжні кірмаш (плошча 8 Сакавіка), Ляхаўка (раён вуліцы Кастрычніцкай), Кашары (раён вуліцы Чырвонаармейскай), Губернатарскі сад (парк Горкага), вуліцы Садовая (парк Янкі Купалы), Архірэйская (вуліца Пуліхава ) былі затопленыя. Цікаўныя гараджане стаялі на павышаных месцах, назіраючы за велічнай стыхіяй і працай ратавальнікаў. Увесь сьветлавы дзень пажарныя і добраахвотнікі плавалі на лодках і дапамагалі тым, хто не пасьпеў пакінуць свае дамы.

Два дні Менск быў ва ўладзе разьліву. Толькі 25 лютага менчукі змаглі перасекчы Сьвіслач па вызваліўшымся ад вады мастам. Больш за тыдзень пайшло на тое, каб прывесьці горад у парадак. Цалкам ачысьціць яго ад сьмецьця, прынесенага вадой, удалося толькі праз месяц.

Разліўшаяся Сьвіслач прыносіла ў двары гараджан ня толькі сьмецце, але і дровы, бочкі са смалой, саленьнямі, а таксама разнастайны інвентар.

Замкнула

У красавіку 1931 наш горад зноў перажыў моцную паводку. Сярод затопленых аб'ектаў апынулася і электрастанцыя.

Вось што распавёў дырэктар водна-электрычнай станцыі «Эльвод» (размяшчалася каля сучаснага будынка цырка - заўвага аўт.) таварыш Пазьняк у гутарцы з карэспандэнтам газеты «Рабочы»:

- На «Эльводе» працуе 400 рабочых. Ідзе ўборка ў двары. Рабочыя разбітыя на брыгады.

Асобная брыгада паслана на Барысаўскі тракт для пуску сьвідравіны. Сьвідравіна будзе даваць 5000 вёдраў вады ў гадзіну. Вада будзе накіравана па цэнтральнай магістралі. Устаноўлены 2 помпы для падачы вады гораду. Працуюць 3 брыгады па праверцы машын, электрычнай сеткі і камунікацый. На станцыі працуюць помпы па выпампоўваньню вады. У кацельні ідзе работа па падрыхтоўцы да пуску катла. Прыняты ўсе меры да пуску нямецкай турбіны, якая зможа даць гораду 1500 кВт электраэнергіі. Турбіна будзе пушчана не пазней 25 красавіка. Для ўнутраных патрэб станцыі будзе пушчаны адзін дызель.

Пачала працаваць радыёстанцыя.

Для падачы электраэнергіі ў цэнтральную частку горада і асвятленьня станцыя карыстаецца пакуль электраўстаноўках гарбарнага завода «Бальшавік» і завода «Дрэваапрацоўшчык».

Падчас паводкі торф, які знаходзіўся ў вагонах, застаўся на двары электрастанцыі; з шасці бочак машыннага алею, уплыўшых падчас разьліву вады, чатыры злоўлены. З двара «Эльвода» сплылі дровы. У цяперашні час на электрастанцыі ўсе працоўныя і інжынерна-тэхнічны персанал мабілізаваны для агляду машын і высьвятленьня магчымасьці іх пуску. Станцыяй будуць прыняты меры да таго, каб да 26 красавіка даць электраэнергію асноўным прадпрыемствам Менска. Энтузіязм рабочых і інжынерна-тэхнічнага персаналу, якія працуюць не пакладаючы рук дзень і ноч, кажа за тое, што горад у бліжэйшы час будзе забяспечаны энергіяй.

"Рабочы", № 93 ад 19 красавіка 1931 года