МЕНСК
гісторыя па фотаздымках

Дапамогуць нам у гэтым выдатныя кнігі Віталя Кірычэнкі "Мінск. Гісторыя пасляваеннага аднаўлення. 1944-1952" (2004), "Мінск. Гістарычны партрэт горада. 1953-1959" (2006) і "Мінск. Дзесяцігадовы шлях сталіцы. 1960-1969" (2007), адкуль мы возьмем старыя фота і тлумачэння да іх.

Камсамольская, 6

Ад вуліцы Немігскай (Нямігі) у бок Рэвалюцыйнай. Дамы №6 (кан. XVIII ст.), №4 (кан. XVIII-XIX ст.; не захаваўся). У нашы дні на ацалелым 6-м доме - помніку грамадскай архітэктуры з элементамі класіцызму - на жаль, ужо адсутнічаюць два бальконы (у цэнтры галоўнага фасада). Злева - 1-я палова 1960-х гг., Справа - нашы дні.

Камсамольская, 11

Булачная (крама №10 Мінхлебгандля) у доме №11 (XIX стагоддзе). У яго левай часцы - шыкоўны, з ажурнымі элементамі казырок галоўнага ўваходу (праглядаецца над машынай). У дарэвалюцыйны час тут функцыянавала гасьцініца Дрейцера (на 40 нумароў). Цяпер плошчы займаюць шэраг арганізацый, крама "Канцтавары", а таксама аптэка. Дом з'яўляецца помнікам эклектычнай архітэктуры з рысамі ампіру і класіцызму. Злева - 1-я палова 1960-х гг.

Камсамольская, 12

Выгляд вуліцы ў перыяд правядзеньня буйнамаштабных земляных работ. Раён скрыжаваньня з Рэвалюцыйнай. У трэцім злева доме (XIX - пач. XX ст.) у дарэвалюцыйны час знаходзілася гасьцініца. Прыкладна ў 1960-1970-я гады гэты трохпавярховы будынак разам з суседнім, такім жа па вышыні (лявей), будзе перабудаваны. Па сутнасьці, яны "зліюцца" ў адно цэлае. Зверху дададуць два паверхі, прыбяруць балконы. У нашы дні, пасьля ўсіх "наватарскіх эксперыментаў", адзіны архітэктурны аб'ект, пазбаўлены ранейшага дэкору, выглядае нічым не характэрнай "скрынкай" (сучасныя каардынаты - кут Камсамольскай, 12, і Рэвалюцыйнай, 9). Фота злева - 27 Жніўня 1955 года.

Камсамольская, 13

Дом № 13. Помнік эклектычнай архітэктуры з элементамі класіцызму. Быў пабудаваны ў XIX стагоддзі ў якасьці гасьцініцы. Захаваўся дагэтуль. Зараз тут знаходзяцца аддзяленьне "Прыёрбанка", кафэ "Мая дарагая", крама гадзіньнікаў і ювелірных вырабаў, некалькі устаноў. Фота злева - 1-я палова 1960-х гадоў.

Камсамольская, 13, перспектыва

Зямельныя працы на адрэзку паміж вул. Рэвалюцыйная і Інтэрнацыянальная. У трэцім доме справа сёньня крама "Швайцарскія гадзіньнікі". Фота злева - 1950 год.

Будаўніцтва будынка мужчынскай сярэдняй школы № 42 імя В.Бялінскага на адрэзку паміж вул. Інтэрнацыянальная і Савецкая. Будзе здадзены ў эксплуатацыю восеньню 1950 года. У нашы дні тут таксама размешчаны юрыдычны каледж (Камсамольская, 21). На заднім плане злева бачная абсіда Марыінскага кафедральнага сабора на пл. Свабоды. Фота злева - 1950 год.

Інтэрнацыянальная, 5

Паўднёва-заходняя частка вуліцы. Стаячыя шчыльна адзін да аднаго тры прыгожых старадаўніх домы (2-я пал. XIX ст.) маюць сёньня адзінае адрасная пазначэнне - №5. Цэнтральны з іх у цяперашні час займае ААТ "Мінскрамбуд". Дом, размешчаны на здымку справа, праз гады страціць 2 арыгінальных ляпных элемента (у выглядзе куткоў), прыкметных над крайнімі вокнамі 2-га паверха... Фота злева - 1-я палова 1960-х гадоў.

Інтэрнацыянальная, 9, з боку Камсамольскай

Будынак на рагу вул. Інтэрнацыянальная і Камсамольская. Фасад ўздоўж вул. Камсамольскай. Уваход у рэстарацыю 1-га разраду "Зара". Да рэвалюцыі тут размяшчалася гасьцініца "Мачыз" С.Махліна (на 16 нумароў). Цяпер гэты дом ужо не такі вытанчаны, якім ён быў раней. Першапачатковую канструкцыю сказілі да непазнавальнасьці, дабудаваўшы трэці паверх (вул. Інтэрнацыянальная, 9). У крайнім доме справа цяпер рэстарацыя "Пан хмелю" і розныя ўстановы. Фота злева - 1950 гадоў.

Інтэрнацыянальная, 9

Будынак з рэстаранам "Зара". Галоўны фасад.

Інтэрнацыянальная, 13

Адрэзак паміж вуліцамі Камсамольскай і Леніна. Працяглы жылы дом №13 (прама; XIX ст.). У мінулым - дом Берлянда (тут 04.10.1911 пачало дзейнічаць Менскае гандлёва-прамысловае таварыства ўзаемнага крэдыту, у 1916 г. знаходзілася сталовая Менскага земскага і гарадскога саюзаў). ... Праз некаторы час прыбяруць прыгожыя архітэктурныя элементы ў верхняй часткі і надбудуюць чацвёрты паверх ... Справа - пасьляваенны будынак №15. Фота злева - 1-я палова 1960-х гадоў.

Інтэрнацыянальная, 16

Раён скрыжаваньня з вуліцай Камсамольскай. Пышны менскі будынак (цяпер - №16), створаны ў стылі мадэрн. Быў пабудавана ў 1913 годзе як гасьцініца. Цяпер тут функцыянуюць розныя арганізацыі. Фота злева - 1-я палова 1960-х гадоў.

Інтэрнацыянальная, 20

Ад вул. Інтэрнацыянальнай у бок Савецкай. Злева - кінатэатр "Перамога". Бакавы фасад будынка (арх. М.Бакланаў, І.Лангбард). Разлічаны больш чым на 500 гледачоў кінатэатр адкрыты ў лістападзе 1950-га. У тым раёне, дзе ён стаіць і дагэтуль, калісьці былі сад і каменная сьцяна жаночага Праабражэнскага манастыра (да 1872 г. - кляштара бенедыкцінак). Фота злева - 1951 год.

Інтэрнацыянальная, 31

Від на дамініканскі манастыр (злева). Трэці дом справа (кан. XVIII - пач. XIX ст.) Размешчаны на мясцовасьці, якая ў старажытнасьці называлася "Валокі полацкія" (адсюль і старая назва вуліцы, якая з'явілася тут у XVII ст. - Валоцкая). У 1-й пал. 1980-х гг. будынак быў знесены. Другі справа - былы дом Сабіны Ленскага (цяпер - Інтэрнацыянальная, 31). Пабудаваны ў кан. XVIII - пач. XIX ст. У ім з 1904 г. знаходзілася першая ў горадзе публічная бібліятэка - ім. А. Пушкіна. Да нядаўняга часу (прыблізна да канца 1990-х гг.) гэты дом заставаўся адзіным цалкам аўтэнтычным помнікам грамадзянскай архітэктуры Верхняга горада. Сёньня рэканструюецца. Крайні справа двухпавярховы будынак (зараз №33) - былы паўднёва-заходні флігель сядзібы Ваньковічаў, які знаходзіцца правей (на здымку не відаць). Фота злева - 1949 год.

Дом-сядзіба Ваньковічаў (у цэнтры). У 1-й пал. XIX ст. належала Эдварду Ваньковічу. Тут некаторы час жыў і працаваў яго стрыечны брат Валенцій (1800 [па іншых дадзеных - 1799] - 1842 гг.) - Беларускі мастак, прадстаўнік рамантызму. Дом пабудаваны прыкладна ў 1780-я гг. на падмурках папярэдняй яму забудовы. Пасьля вайны на працягу шэрагу гадоў яго памяшканьня выкарыстоўваліся ў якасьці кватэр для гараджан. Цяпер тут размешчаны філіял Нацыянальнага мастацкага музэя Рэспублікі Беларусь (вул. Інтэрнацыянальная, 33А). Злева - былы паўднёва-заходні флігель сядзібы (1840-я гг.). Стаіць на гэтым месцы і сёньня. Паўночна-ўсходні флігель, кут якога прыкрыты галінамі дрэў (на фота справа), не захаваўся. Яго разабралі ў 1975-м. На заднім плане віднеецца Дом масонаў (Музычны завулак). Перад сядзібай - двор-курдонер і каменная агароджа з боку вуліцы. Каля брамы калісьці знаходзіліся скульптурныя выявы паляўнічых сабак. Фота злева - не пазней за 1951 год.

Рэвалюцыйная, 2

Ад пл. Свабоды ў бок вул. Рэспубліканскай. На пярэднім плане злева - пашкоджаны будынак былога калегіума езуітаў (бакавы фасад). Справа - адзін з першых пасьляваенных кінатэатраў Менску - "Радзіма". Размяшчаўся ў былым паўднёвым флігелі сядзібнага комплексу 2-й пал. XVIII ст. (сучасны адрас - кут вул. Рэвалюцыйнай, 2, і пл. Свабоды, 13). Не забывалі і пра інтарэсы маленькіх гледачоў. У памяшканні "Радзімы" спецыяльна для дзяцей кінасеансы праводзіліся з канца лютага 1945-га. Фота злева - 1951 год.

Рэвалюцыйная, 10

Адрэзак паміж вуліцай Камсамольскай і плошчай Свабоды. Дамы XIX ст. - № 12, 10, 8. На 1-м паверсе дома з трохкутным франтонам галоўнага фасада (№ 10) сёньня размешчана крама "Посьпех" (тавары для спорту, турызму і паляваньня). Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.

Рэвылюцыйная, 13

Дом №13 (XIX ст.). Пазьней ён прыме некалькі іншы выгляд. Будуць дэмантаваныя 3 балконы на галоўным фасадзе. Адпаведныя дзвярныя праёмы (на ўзроўні 2-га і 3-га паверхаў) закладуць знізу цэглай (ранейшае дэкаратыўнае апраўленьне балконных дзвярэй, тым ня менш, праглядаюцца і дагэтуль). Размешчаныя над галоўным уваходам у будынак кранштэйны (чыгуннае ліцьцё) таксама ў далейшым знікнуць ... На дадзены момант тут ідзе "рэканструкцыя з прыстасаваньнем" (1-я чарга: проціаварыйныя працы). Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.

Будынак №15 (былы дом Бакштанскага; XIX ст.). Тут калісьці працавала бясплатная вячэрняя аднакласная школа для жыдоўскіх хлопчыкаў Т.Шабад. Пазней памяшканьні займаў Інстытут беларускай культуры ... У тую даваенную пару да бакавога фасада (справа) прымыкала агароджа з вялікімі драўлянымі варотамі, якія былі ўпрыгожаны выкананым з дошак арнаментам. Праз гады (ад пачатку 1960-х) гэты каштоўны гісторыка-архітэктурны помнік зведае некаторыя змены. Так, сёньня ўжо адсутнічае адзіны балкон, ранейшыя аконныя рамы замененыя іншымі ... Пласт тратуарнага асфальту да нашага часу стаў прыкметна вышэй, чым на момант фотаздымкі (тры акна ў цокаля яшчэ больш "сышлі" ўніз). Цяпер у гэтым кутку старога горада ажыцьцяўляецца "рэканструкцыя з прыстасаваньнем", разлічаная да траўня 2008 года (пачалася ў кастрычніку 2006-га). Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.

Будынак №22 (прама; XIX ст.). У дарэвалюцыйны перыяд - дом Фішэра. Тут тады размяшчалася гасьцініца "Лівадзія" Б.Футэра (на 11 нумароў). У 1960-я гэты будынак выкарыстоўваўся пад жыльлё. Цяпер у ім знаходзіцца некалькі арганізацый. Над верхнімі вокнамі сёньня ўжо няма невялікіх цагляных слупкоў, да якіх мацавалася рашотка агароджы. Справа - чатырохпавярховы дом, пабудаваны ў 1955 г. (сучасныя каардынаты - кут вул. Рэвалюцыйнай, 18, і Камсамольскай, 8). На яго 1-м паверсе (з боку Камсамольскай) цяпер працуе антыкварная крама. Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.

Рэвалюцыйная, 26

Фрагмент вулічнай забудовы XIX ст. - Дома №28, 26, 24. На галоўным фасадзе 26-га будынка (цэнтр здымка) з гадамі адбудуцца асобныя змены. Ён пазбавіцца сваіх балконаў, некалькі па-іншаму стануць выглядаць карніз над вокнамі 2-га паверха, а таксама дэкаратыўнае апраўленьне саміх верхніх вокнаў. Акрамя таго, тут памяняюць аконныя рамы, як і ў суседнім доме, размешчаным лявей, - №28 ... Апошні (былы дом Ельскіх) у былыя часы выкарыстоўваўся пад гасьцініцу на 10 нумароў ("Купецкая" А. Ельскага). Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.

Рэвалюцыйная, 32

Дом №32 (XIX ст.). Калі сёньня глядзець на яго з вуліцы, становіцца відавочным, што гэты помнік у асноўным такі ж, як і раней (на момант фотаздымкі). З боку бакавога фасада (не праглядаецца; левая частка здымка) у нашы дні працуе спецыялізаваны магазін "Чайны ліст". Фота злева - пачатак 1960-х гадоў.